Í ár má greina talsverða breytingu á leigumarkaðnum í kjölfar COVID-19 faraldursins en hagdeild HMS hefur tekið saman breytingarnar á leigumarkaði á árinu í nýútgefinni skýrslu. Í skýrslunni er gerð grein fyrir helstu niðurstöðum árlegrar skoðanakönnunar fyrir leigumarkaðinn sem HMS lætur framkvæma ásamt þeim reglulegu mælingum sem framkvæmdar eru á búsetu yfir árið. Hér verður farið yfir helstu niðurstöður skýrslunnar.

Leigumarkaður minnkar

Í mælingum HMS og Zenter á húsnæðismarkaðnum á árinu eru vísbendingar um að leigumarkaðurinn hafi minnkað, einkum í kjölfar COVID-19 faraldursins. Samkvæmt meðaltali mælinga ársins 2019 og byrjun árs 2020 bjuggu 70,8% í eigin húsnæði, 16,6% voru á leigumarkaði og 9,7% í foreldrahúsum. Eftir að faraldurinn skall á má merkja skýra breytingu á leigumarkaðnum en í mælingum eftir að faraldurinn hófst sögðust um 12,9% svarenda búa í leiguhúsnæði og 11,5% í foreldrahúsum. Hlutfall þeirra sem sögðust búa í eigin húsnæði hefur einnig hækkað mikið og er að meðaltali um 73,1% í þessum mælingum.

Færsla leigjenda af leigumarkaði í foreldrahús og eigið húsnæðiÞað sem hefur helst orðið til þess að leigumarkaðurinn er að minnka er aukin færsla leigjenda af leigumarkaði í annaðhvort foreldrahús eða eigið húsnæði. Mestu breytingarnar má sjá í yngsta aldurshópnum þar sem aukning þeirra sem búa í foreldrahúsum er 18% milli ára. Einnig hefur orðið töluverð tilfærsla í aldurshópnum 25-34 ára þar sem 7,5% aukning er hjá þeim sem búa í eigin húsnæði.

Ef leigjendur eru skoðaðir eftir stöðu á vinnumarkaði þá eru hlutfallslega flestir leigjendur meðal námsmanna og öryrkja eða í kringum 30%. Þeim hefur fjölgað talsvert í hópi öryrkja sem búa í eigin húsnæði, en þeim fjölgar að meðaltali um 8 prósentustig milli ára, úr 57% árið 2019 í 65% árið 2020.

Sífellt auðveldara að útvega sér leiguhúsnæði

Leigjendur telja það auðveldara nú en áður að verða sér úti um leiguhúsnæði. Meðaltalið hækkar á milli ára og hefur farið hækkandi á síðustu árum. Sömuleiðis fækkar þeim sem telja það mjög erfitt. Þetta má líklega rekja til aukins framboðs á leiguhúsnæði í kjölfarið á hruni á skammtímaleigumarkaði vegna fækkun ferðamanna til landsins. Mun færri leigjendur svara því til en áður að framboð á leigumarkaði sé ekki nægt og talsvert fleiri telja það mikið. Á sama tíma hefur húsnæðisöryggi aukist töluvert á milli ára og hefur hlutfall þeirra sem telja sig búa við húsnæðisöryggi hækkað úr 65% í 71%. Lægra leiguverð og aukið framboð getur átt sinn þátt í að þeim fjölgar sem telja sig búa við húsnæðisöryggi að undanförnu.

Leigjendur bjartsýnni á fasteignakaupÞróunin hérlendis undanfarin ár hefur verið á þá leið að sífellt fleiri leigjendur vilja eignast eigið húsnæði. Yfirgnæfandi meirihluti, eða 91%, svaraði því til að ef þeir hefðu val um að kaupa eigið húsnæði eða leigja, myndu þeir kaupa eigið húsnæði. Þetta hlutfall hefur aukist mjög undanfarin ár og var í kringum 77% árið 2015 og hefur farið hækkandi síðan þá og mældist hæst núna seinast 91%.Sömuleiðis hefur hlutfall þeirra sem telja líklegt að þeir muni kaupa eigin fasteign næst þegar þeir skipta um húsnæði hækkað frá seinustu könnun. Í kringum 40% aðspurðra segjast líklegt að næsta húsnæði verði þeirra eigin á meðan 36% svöruðu því til árið 2019. Hlutfall leigjenda sem áætla kaup á fasteign á næstu 6 mánuðum hefur einnig aldrei mælst jafn hátt, eða um 10% meðan það mældist ekki nema 4% fyrir ári síðan.

Fjárhagsstaða leigjenda mælist verri í ár Fjárhagsstaða leigjenda virðist fara versnandi að meðaltali en rúmlega 25% aðspurðra sögðust annað hvort nota sparifé til þess að ná endum saman eða safna skuldum en hlutfallið var 18% fyrir tveimur árum. Að sama skapi verja leigjendur að jafnaði hærra hlutfalli af ráðstöfunartekjum sínum í leigu nú en undanfarin ár. Á sama tíma og fjárhagsstaða leigjenda mælist verri í ár hefur fjárhagsstaða þeirra sem búa í eigin húsnæði batnað en mikil lækkun vaxta hefur skilað sér í töluvert lægri greiðslubyrði lána en undanfarin ár.Þrátt fyrir að leiguverð hafi haldist stöðugt og að kaupmáttur sé hér í hæstu hæðum, þá hefur hlutfall leigufjárhæðar af ráðstöfunartekjum samt aukist á milli ára. Hlutfallið hefur verið í kringum 40% seinustu ár en hækkaði upp í 44% í síðustu könnun. Einnig hefur hlutfall þeirra sem greiða meira en 50% í húsnæðiskostnað hækkað úr 23% í 30%. Þess má geta að samkvæmt skilgreiningu Eurostat telst húsnæðiskostnaður vera orðinn íþyngjandi þegar hann er 40% og hærri. Skýringin gæti verið sú að tekjuhærri einstaklingar á leigumarkaði hafi keypt sér fasteign á undanförnum mánuðum og séu farnir af leigumarkaði og þar af leiðandi mælist þetta hlutfall hærra.

Meirihluti telur Covid-19 faraldur ekki hafa haft áhrif á stöðu sína á húsnæðismarkaðiÞrír af hverjum fjórum sögðu COVID-19 ekki hafa haft nein áhrif á stöðu sína á húsnæðismarkaði. Þá voru nær jafn margir sem töldu áhrif faraldursins hafa verið jákvæð og þeir sem töldu áhrifin hafa verið neikvæð.