Óuppfyllt íbúðaþörf á landinu er u.þ.b. 3.300 íbúðir samkvæmt húsnæðisáætlunum sem sveitarfélög á landinu hafa unnið í samvinnu við Húsnæðis- og mannvirkjastofnun (HMS). Samkvæmt þarfagreiningu sem gerð var á síðasta ári þarf að byggja 1.820 íbúðir á ári allt fram til ársins 2040, eða alls 38.200 íbúðir á næstu 20 árum. Þetta kom fram í máli Sigrúnar Ástu Magnúsdóttir, forstöðumanns nýsköpunar hjá HMS, á opnum hádegisfundi stofnunarinnar í gær sem bar yfirskriftina „Þarf að byggja meira?“. Fundurinn var þéttsetinn en honum tóku einnig til máls Sævar Freyr Þráinsson, bæjarstjóri Akraness, og Sigurður Hannesson, framkvæmdastjóri Samtaka iðnaðarins.

Sigrún Ásta sagði húsnæðisáætlanir sveitarfélaganna ekki aðeins gefa mynd af því hversu margar íbúðir þurfi, heldur einnig hvernig húsnæðið eigi að vera. „Í öllum húsnæðisáætlunum kemur skýrt fram að það er mest þörf fyrir minni og hagkvæmari íbúðir auk þess sem það er mikil þörf á hagkvæmu leiguhúsnæði,“ sagði Sigrún Ásta. Einna helst vanti íbúðir fyrir þá þjóðfélagshópa sem séu í viðkvæmustu stöðunni þegar kemur að því að útvega sér húsnæði, s.s. tekju- og eignalága, aldraða, fólk með fötlun og aðflutt vinnuafl.

Þurfum að tryggja að við höldum áfram að byggja

Því næst spurði Sigrún Ásta hvert svarið væri eiginlega við yfirskrift fundarins: Þarf að byggja meira? Hún sagði að þótt lítið hafi verið byggt frá árinu 2010 þá hafi verið aukning síðustu ár í nýbyggingum. Samkvæmt spá Samtaka iðnaðarins ætti fjöldi nýrra íbúða á næstu árum að koma til með að draga úr þessari óuppfylltu íbúðaþörf en hinsvegar sjái HMS fram á íbúðaskort upp á 2.200 íbúðir í upphafi árs 2023. „Þannig að já, við þurfum að tryggja að við höldum áfram að byggja nýjar íbúðir þrátt fyrir umræðuna um kólnun og samdrátt í þjóðfélaginu. Við þurfum við að tryggja að við förum ekki aftur í það að byggja engar íbúðir og eftir nokkur ár búa til sambærilegt ástand og ríkti hér áður. Við þurfum að tryggja jafna uppbyggingu og líka að við byggjum réttu íbúðirnar á réttu stöðunum og nú höfum við tækifæri til þess því við höfum þessar upplýsingar þökk sé húsnæðisáætlununum.“

Byggja 1.000 íbúðir á næstu árum á Akranesi

Sævar Freyr Þráinsson, bæjarstjóri Akraness, fjallaði um tækifæri á vaxtarsvæðum og kom í erindi sínu inn á nýlegar fréttir af sölu Heimavalla á íbúðum á Akranesi. „Þegar við sjáum stórt leigufélag fara út af markaði á Akranesi þá þarf sérstakt inngrip inn á þann markað. Við erum mjög bjartsýn að geta fundið út úr því einmitt með verkfæri eins og húsnæðisáætluninni til að geta spáð fyrir um hvernig við viljum tækla þetta vandamál til framtíðar með aðstoð HMS og leigufélagsins Bríetar.“Sævar Freyr sagði að Akranes myndi gefa út húsnæðisáætlun í febrúar. Í henni væri spáð um 1-3% vexti á ári. „Þið hugsið eflaust að þetta er gríðarlega stórt bil, 1,1% vöxtur er það sem við höfum séð að meðaltali á síðustu árum, en ef við náum að mæta allri þeirri eftirspurn sem við erum að finna frá þeim sem vilja byggja upp húsnæði á Akranesi þá er líklegt að vöxturinn geti orðið töluvert meiri, líkt og dæmi frá Árborg og Reykjanesi hafa sýnt.“ Verið væri að klára deiliskipulag fyrir fjóra byggðakjarna sem stefnt er að því að byggja upp á næstu árum. „Þetta eru yfir 1.000 íbúðir sem geta byggst upp á þessum fjórum lóðum sem getur haft í för með sér að við getum tekið við vexti upp á 2.500-3.200 manns inn á þessa íbúðakjarna,“ bætti Sævar Freyr við að lokum.

Myndu vilja auka skilvirknina enn freka

Sigurður Hannesson, framkvæmdastjóri Samtaka iðnaðarins, fjallaði því næst um hlutverk hins opinbera í jafnri húsnæðisuppbyggingu. Hann kom m.a. inn á sveiflur í byggingariðnaði hér á landi sem séu meiri en gengur og gerist í viðskiptahagkerfinu og kosti samfélagið háar fjárhæðir. „Uppbygging húsnæðis er ekki eins og hagkvæm og hún gæti verið og þar auðvitað gegnir hið opinbera stóru hlutverki,“ bætti hann við. Sigurður sagði því næst málaflokkinn vera á höndum of margra stofnana en góðu fréttirnar séu þær að skilvirknin sé að aukast. Húsnæðis- og byggingarmál séu loksins saman í einu ráðuneyti, félagsmálaráðuneytinu, og búið sé að sameina Íbúðalánasjóð og Mannvirkjastofnun í Húsnæðis- og mannvirkjastofnun en SI myndu vilja sjá frekari sameiningar til að auka enn á skilvirknina og yfirsýnina í þessu mikilvæga málaflokki.

Sigurður sagði frá því að starfsmaður SI keyrði um sveitarfélög landsins tvisvar á ári til að telja íbúðir í byggingu. „Það er sérstakt að á sama tíma og við erum alltaf að tala um fjórðu iðnbyltinguna þá er þetta staðan á þessum stóra og mikilvæga markaði. Gögn Hagstofunnar, sem eru til grundvallar ákvarðanatöku í samfélaginu, koma inn með svo miklum töfum frá byggingarfulltrúunum að þau endurspegla ekki stöðuna eins og hún er á hverjum tíma heldur stöðuna eins og hún var. Þetta er grundvöllur stýrivaxtaákvarðana, þetta er grundvöllur að fjárlögunum og allskonar stórum ákvörðunum sem verið er að taka þannig auðvitað er þetta ekki boðlegt.“

Sigurður sagði að innleiðing byggingargáttar væri mikilvægt skref í rétta átt. „Við bindum miklar vonir við það að þessi mál komist þá í lag. Þar fyrir utan munu auðvitað húsnæðisáætlanirnar skipta miklu máli til þess að varpa ljósi á framtíðina og eftirspurnina þar og þá er hægt að velta fyrir sér hvernig framboðið á eftir að þróast. Húsnæðis- og mannvirkjastofnun hefur mikilvægu hlutverki að gegna í greiningum á húsnæðis- og byggingamarkaðnum og hefur eflst mjög mikið og það er ánægjulegt að sjá hvað stofnunin er orðin kröftug á þeim sviðum og við væntum mikils af henni á næstu árum.“