Askur - mannvirkjarannsóknasjóður
Askur - mannvirkjarannsóknasjóður
Askur - mannvirkjarannsóknasjóður
Askur - mannvirkjarannsóknasjóður
Útgáfa styrkhafa Asks
Útgáfa styrkhafa Asks
Hér finnur þú útgáfu styrkhafa Asks og kynningarefni tengt verkefnum styrkhafa. Myndin er tekin af styrkhöfum, ráðherrum og aðstandendum Asks við úthlutun ársins 2023.
Byggingargallar, raki og mygla
Verkefnið miðar að því að fá fyllri upplýsingar um álag á byggingar af völdum veðurs, einkum úrkomu á vinds. Um er að ræða grunnrannsókn sem standa mun í 3-5 ár. Grunnorsök leka tengist oftar en ekki veðurálagi. Í rannsókninni verður unnið með nýja byggingu sem rís sumarið 2022 austast á Urriðaholti, þar sem veðurálag er álitið mikið.
Mælibúnaður
Mælibúnaði er komið fyrir í fjölbýlishúsum Búseta og Bjags við Maríugötu. Mældur verður hiti og raki í loftunarrými á milli klæðningar og einangrunar á austurhlið ásamt þrýstings- og titringsmælum sem túlka hreyfingar klæðningarinnar í stormum og illviðrum. Jafnframt verður komið fyrir hefðbundinni veðurstöð nokkuð austan við húsið. Þannig fást grunnmælingar á vindi og úrkomuákefð. Að auki verður settur upp vindmælir á þaki hússins og við vegghorn til mats á vindmögnun sem skapast vegna byggingarinnar. Rannsókninni er ætlað að bæta úr fremur takmörkuðum leiðbeiningum hönnuða við mat á veðurálagi.
Teymið á bakvið rannsóknina:
- Einar Sveinbjörnsson, veðurfræðingur og verkefnisstjóri hjá Veðurvaktinni
- Eyþór Rafn Þórhallsson, dósent í Háskólanum í Reykjavík
- Kristinn Alexandersson, byggingartæknifræðingur hjá VSÓ
- Sveinn Gauti Einarsson, umhverfisverkfræðingur og forritari hjá Veðurvaktinni
- Björn Marteinsson, verkfræðingur og arkitekt, prófessor emiritus hjá Háskóla Íslands
- Jóhann Björn Jóhannsson, byggingaverkfræðingur hjá VSÓ
- Hlynur Örn Björgvinsson, verkefnastjóri hjá Búseta
Samstarf er við Búseta og Bjarg um að koma fyrir mælibúnaði á austurgöflum bygginga sem steyptar hafa verið upp á árinu á Maríugötu 5 (Bjarg) og Maríugötu 7 (Búseti) austast í Urriðaholti. Starfsmenn ÍAV komar inn með reynslu og fagþekkingu m.a. á frágangi ytra byrðis nýbygginga.
Krosslímdar timbureiningar hafa það orðspor að vera sjálfbær byggingarkostur. Á hinn bóginn hafa vaknað upp spurningar varðandi endingu þeirra. Þær eru útsettari fyrir rakaskemmdum, sem og hönnunarmistökum vegna flókna deila. Timburbyggingar almennt eru líka meira undir smásjánni hjá almenningsálitinu vegna byggingarmistaka en hefðbundnar steinsteyptar byggingar og slæm reynsla getur haft mjög neikvæð áhrif til langtíma við þróun slíkra húsa.
Þessi rannsókn er einnig hluti af samstarfsverkefni í Evrópu en umsækjendur eru báðir fulltrúar Íslands í COST Action „Holistic design of taller timber buildings“ (HELEN) CA20139. COST verkefnið spannar yfir fjögur ár.
Framlag Íslands
Framlag Íslands verður að greina og rannsaka marghæða krosslímdar byggingar hér á landi og sjá hvernig þær hafa reynst og byggðar miðað við okkar byggingarreglur og venjur. Jafnframt mun vera athugað áhrif veðurs, slagregns og snjós á slík mannvirki hér á landi.
Teymið skipa eftirfarandi aðilar:
- Eyþór Rafn Þórhallsson, dósent við Háskólann í Reykjavík
- Jón M. Guðmundsson, byggingaverkfræðingur hjá Verkfræðiþjónustunn
- Joris Van Acker prófessor við Gent háskóla
Jón Malmquist Guðmundsson kynnir verkefnið á fundi um Nýsköpun í mannvirkjagerð.
Markmið verkefnisins er að safna, rýna og draga saman helstu niðurstöður úr rannsóknum á sviði rakaskemmda í byggingum á norðurslóðum. Leitast verður við að svara spurningunni: ”Hver er staða þekkingar á rakaskemmdum í byggingum á norðurslóðum?” Fyrri hluti verkefnisins felst í að finna, rýna og greina niðurstöður úr rannsóknum sem gerðar hafa verið á sviði raka- og varmafræði (e. hygrothermal analysis) í byggingarhlutum með sérstakri áherslu á aðstæður svipaðar þeim íslensku. Seinni hluti verkefnisins felst í að draga saman niðurstöðurnar, flokka þær og setja fram samantekt þar sem gerð er grein fyrir þeirri þekkingu sem hefur aflast en einnig bent á hvar vantar niðurstöður, þær ófullnægjandi eða illheimfæranlegar fyrir íslenskar aðstæður. Verkefnið afmarkast af byggingum á norðurslóðum og munu rannsóknir sem gerðar hafa verið á Íslandi, Norðurlöndunum, Grænlandi og Kanada verða rýndar. Megináhersla verður á niðurstöður raka- og varmafræðilegra mælinga og greininga. Auk þess verður áhersla á rakaskemmdirnar sjálfar, hvað orsakar þær, hvernig má greina þær, en ekki afleiðingar þeirra á heilsufar notenda.
Greinin hefur verið birt sem kafli í bók um byggingareðlisfræði.
Sjá hér: Moisture Sources in Buildings Located in Cold Climates - An Overview
Dórótea Höeg Sigurðardóttir aðjúnkt og rannsóknarsérfræðingur við umhverfis- og byggingarfræðideild Háskóla Íslands ritaði greinina og mun kynna greinina á alþjóðlegri ráðstefnu um húsagerð og byggingareðlisfræði.
Byggingarefni
Skipta má hinu byggða umhverfi í þrjú svið: byggingar, innviði og græn svæði í þéttbýli. Nauðsynlegt er að taka á öllum sviðum hins byggða umhverfis til að ná raunverulega sjálfbærum borgum.
Framtíðaruppbygging í átt að sjálfbærri borgarþróun
Þetta rannsóknarverkefni beinir sjónum að þeim möguleikum sem felast í uppbyggingu og þróun innviða á Íslandi með tilliti til loftslagsbreytinga. Með því að nota lífsferilsgreiningar sem rannsóknaraðferð mælir þessi rannsókn innbyggða kolefnislosun frá algengustu efnum í uppbyggingu innviða. Niðurstöður þessarar rannsóknar geta stýrt framtíðaruppbyggingu innviða í átt að sjálfbærri borgarþróun.
Þátttakendur í verkefninu eru:
- Guðrún Heiður Ísaksdóttir, doktorsnemi HÍ
- Hulda Einarsdóttir
- Rose Frelaut
- Stella Bjånesøy
- Áróra Árnadóttir, nýdoktor
- Jukka Heinonen, prófessor hjá HÍ
Markmið verkefnisins er að koma á markað íslensku umhverfisvænu sementslausu AlSiment steinlími sem þjónar sama tilgangi og sement. AlSiment er ólífrænt bindiefni byggt á geopolymer tækni, en umhverfisáhrif þess eru ~70% lægri en sements (framleiðsla á tonni af sementi losar u.þ.b. tonn af CO2). AlSiment getur þannig verið mikilvægur þáttur í baráttunni gegn loftslagsbreytingum, þar sem Ísland flytur inn til landsins um 200.000 tonn af sementi árlega. Auk þess sem við þurfum að flytja allt sement til landsins í dag með tilheyrandi CO2 losun.
Lágt kolefnisspor
Umhverfisvænt AlSiment er tilbúið steinlím sem einkennist af löngum álsilikatkeðjum er fylgja svipuðum efnahvörfum og eiga sér stað á hverjum degi djúpt í jarðskorpunni. Skilyrði er að hráefnin séu kísil og álrík og að þau leysist upp í basískri lausn. Gáfum við íslenska steinlíminu okkar því heitið AlSiment til að vitna í álsílikat innihald þess. Þetta geta verið álsílikatríkar bergtegundir og steindir eins og þau finnast í náttúrunni. En eins geta hráefnin verið aukaafurðir úr ýmiskonar iðnaði t.d. kísilryk og flugaska. Er því um að ræða umhverfisvænt steinlím með lágt kolefnisspor, þar sem ekki þarf bruna jarðefnaeldsneytis við hátt hitastig til að virkja steinlíms fasa bindiefnisins eins og nauðsynlegt er í sementsframleiðslu.
Miðlun
Viðtal við Sunnu Wallevik um verkefnið á KrakkaRÚV. Hvernig virkar hugurinn okkar? Hvar verða hugsanir og hugmyndir til? Birta og Jean spjalla við hugmyndasmiðinn Sunnu sem býr til steypu úr umhverfisvænu efni, mín 1:23.
Viðtal við Sunnu Wallevik um byggingarefni framtíðarinnar.
Þátttakendur í verkefninu eru:
- Sunna Ólafsdóttir Wallevik, efnafræðingur
- Sigrún Nanna Karlsdóttir, prófessor við Háskóla Íslands
- Kai Westphal hjá Steypustöðinni
- Eyþór Smári Snorrason
- Jan Prikryl
Verkefnið fellst í að gera rannsóknir á hráefnum til framleiðslu á basalttrefjum til notkunar fyrir steypu. Rannsaka þarf efnisgæði basalts með tilliti til samsetningar, seiglu og vinnanleika og verða rannsóknir gerðar bæði á Íslandi og við Aachen háskóla í Þýskalandi.
Markmið:
Meginmarkmið verkefnisins er að kanna hvort basaltþræðir sem styrking í pólýester geti nýst sem byggingarefni fyrir stangir til styrktar steyptum þversniðum og kæmi þá í stað steypustyrktarstáls.
- Markmið-1: Rannsaka fjölda sýna og skoða einsleitni efnisins. Kanna hvort hægt sé að draga þráð (bláþráð) úr völdu hráefni.
- Markmið-2 : Rannsaka efnisgæði stanga úr íslensku basalti og álagsprófa þær. Stangir yrðu gerðar úr basaltþráðum og pólýester með vacuum infusion aðferðinni.
Rannsóknarspurningar:
- Hver er styrkur og stífni samsetta efnisins almennt (fæst út frá markmiði-1), það er að segja hverjir eru efniseiginleikar efnisins ?
- Hver er styrkur og stífni stanganna við ýmis álagstilfelli (fæst úr markmiði-2)
Þegar þessum markmiðum verður náð og þessum spurningum verður svarað þá verður hægt að meta það hvort basaltþræðir (bláþráður) sem styrking í pólýester geti nýst í gerð stanga í stað steypustyrktarstáls.
Þátttakendur í verkefninu eru:
- Eyþór Rafn Þórhallsson, dósent í Háskólanum í Reykjavík
- Árni Árnason hjá Jarðefnaiðnaði
Markmið rannsóknarinnar er að minnka sementsmagn í steypu og nota mismunandi íauka í staðinn. Þar með væri hægt að draga úr losun CO2 í byggingariðnaði, en sementsframleiðsla losar mikið CO2. Verkefnið er flokkað með áherslu á byggingarefni, en áherslan er ekki síður á losun CO2 og tækninýjungar í mannvirkjagerð sem draga úr umhverfisáhrifum og tryggja endingargóða steypu.
Gísli kynnti verkefnið á Nýsköpunarvikunni 2021. Kynningin hefst á min 1:58.
Gísli Guðmundsson styrkþegi og verkefnisstjóri verkefnisins er með doktorspróf í jarðefnafræði. Hann hefur mikla reynslu af verkefnastjórnun hjá Rannsóknastofnum Byggingariðnaðarins og hjá Mannvit, í bæði innlendum og erlendum verkefnum. Verkefnastjóri hefur mikla reynslu af mölun íauka efna og notkun þeirra í steinsteypu í ýmsum verkefnum fyrir fyrrum Sementverksmiðju ríkisins. Hefur tekið þátt í mörgum verkefnum þar sem íaukar hafa verið notaðir til þess að bæta steypugæðin. Kom t.d. að þróun á nýju sementi fyrir Sementsverkemiðjuna s.k. kraftsement. Hefur komið að skrifum á fjölmörgum Rb-blöðum og sinnt stundakennslu í Háskólanum í Reykjavík. Rannsókn Gísla hlaut styrk hjá Aski styrkárin 2021 og 2022.
Ítarefni:
Framhaldsverkefni síðara styrkár:
Um er að ræða fyrsta áfanga doktorsverkefnis Neusa Isabel da Silva Valadas við umhverfis- og byggingarverkfræðideild Háskóla Íslands. Gerð er greining á kolefnisneikvæðum efnum í fyrsta áfanga verkefnisins og síðan er smíðuð frumgerð og gerð rannsókn á lífsmúrsteini úr efninu mycelium í samstarfi við Tæknisetur.
Leiðbeinandi Neuza er Jukka Heinonen prófessor. Þátttakendur í síðari hluta verkefnisins auk Neuza og Jukka eru Áróra Árnadóttir framkvæmdastjóri Grænni byggðar og Tæknisetur sem mun leggja til aðstöðu og stuðning við prófanir á lífefna múrsteini.
Markmið verkefnisins er að rannsaka hampsteypu sem byggingarefni á Íslandi, byggja hús með þeirri byggingartækni til að geta rannsakað hvernig hampsteypan bregst við íslenskum veðuraðstæðum og miðla reynslunni til annarra til að hvetja til þeirra umbreytinga í byggingariðnaðnum sem nauðsynleg eru.
Tilraunahús
Frumgerð 15 fm tilraunahúss úr einungis íslensku hráefni verður reist á Suðurlandi til rannsókna og til viðmiðunar við einbýlishús sem reist verður úr innfluttu og CE-merktu hráefni í Bolungarvík. Samhliða ferlinu mun EFLA gera vistferilsgreiningu þar sem kolefnisfótspor byggingarinnar verður meðal annars borið saman við hefðbundnari kosti. Gerð verður frumathugun á hvaða vélbúnaður er nauðsynlegur við úrvinnslu hampsins og í hvaða skala.
Kynningar á verkefninu
- Kynning Paul Lukas Smelt og Hermanns Smelt á Nýsköpunarvikunni árið 2022. Kynningin byrjar á min 36
- Umfjöllun Kastljóss um fyrsta hampsteypuhúsið sem rís á Íslandi
Kynning Önnu Kristínar Karlsdóttur á Nýsköpunarvikunni árið 2023
Þátttakendur í verkefninu:
- Anna Kristín Karlsdóttir, arkitekt tilraunahúss á Suðurlandi
- Jan Dobrowolski, arkitekt tilraunahúss á Suðurlandi
- Paul Lukas Smelt, pípulagningameistari
- Anna Leoniak, arkiktekt einbýlishúss í Bolungarvík
- Bjarni Kristinsson, arktekt einbýlishúss í Bolungarvík
Verkefnið er einnig unnið í samvinnu við Ingimar Jóhannesson byggingaverkfræðing sem gerir burðarþolsútreikninga, Þórhildi Fjólu Kristjánsdóttur sem framkvæmir vistferilsgreiningar og Þórodd Sveinsson jarðræktarfræðing sem vinnur útreikninga og áætlanir tengdar ræktun iðnaðarhamps. Pálmi Einarsson hjá Geislum Gautavík, iðnaðarhampsræktandi er í ráðgefandi hlutverki varðandi ræktun iðnaðarhamps á Íslandi og Finnbogi Bjarnason byggingarfulltrúi í Bolungarvík er tengiliður vegna lóðar og byggingarframkvæmda.
Markmið verkefnisins er að hanna og þróa, bæði venjulega (C25/30 FX2) og einnig umhverfivænni steinsteypu þar sem kolefnissporið er lækkað verulega með breytingum á kröfum til steinefna (fylliefna), m.a. til að lágmarka innihald þess og breytileika í fríu vatni en minnka sementsinnihald steypunnar að sama skapi, og þar með kolefnisspor hennar. Með þessu móti myndast svigrúm til að hámarka gæði fylliefna fyrir hefðbundna framleiðslu og ekki síður fyrir vistvænni steinsteypu sem hefur verulega minna sement/klinker innihald.
Við þróun á vistvænni steypu hefur aðal áherslan hingað til verið að nota pozzolana í stað klinker/sements sem bindiefni, en bindiefnið/sementið gera gróflega 11% af rúmmáli steypunnar á meðan steinefnin gera 2/3 (ca. 65%) af rúmáli steypunnar. Í þessu verkefni verður aðal áherslan lögð á steinefnin til að lækka kolefnisspor (auk þess einnig á fínmalað basaltgler).
Rannsóknarspurningin
Rannsóknarspurningin er þessi: Hversu mikið má minnka sementsmagn (og þar með kolefnisspor) í steinsteypu með breyttum áherslum í vali og framleiðslu á steinefni fyrir steinsteypu.
Grein í Concrete technology um vistvæna steypu.
Þátttakendur í verkefninu:
- Ólafur Haralds Wallevik
- Friad Nadir Hamad
Verkefnið Hringrás hófst árið 2021 þegar framkvæmdaraðilar verkefnis hittust til að ræða hlutverk sitt og ábyrgð í innleiðingu hringrásarhugsunar í byggingariðnaðinum. Úr varð umsókn í Ask mannvirkjarannsóknarsjóð þar sem ljóst var að umræða um þennan mikilvæga þátt byggingariðnaðarins var verulega ábótavant.
Ísland stendur nágrannaþjóðum að baki
Niðurstaða vinnustofunnar var skýr: Ísland stendur nágrannaþjóðum að baki þegar kemur að innleiðingu hringrásar í byggingariðnaði og mikilvægt að hefjast handa hið fyrsta.
Það þarf samstillt átak til að innleiða hringrásarhugsun í byggingariðnaði. Átak sem hefst með þverfaglegu samtali og samvinnu allra fagaðila sem koma að virðiskeðjunni.
Markmið Hringrásar:
● Skapa þverfaglegar tengingar milli fagaðila
● Stuðla að grænni nýsköpun
● Liðka til fyrir innleiðingu hringrásarhagkerfis í raunveruleg verkefni
● Efla fræðslu og miðlun á lausnum fyrir bættri auðlindanýtingu (niðurstöður vinnustofu)
● Skapa nýja þekkingu
Hönnunarmiðstöð útbjó vefsíðu um verkefnið og skrifuð var blaðagrein um það.
Verkefnisstjórn verkefnisins:
- Halla Helgadóttir, framkvæmdastjóri Miðstöðvar hönnunar og arkitektúrs
- Þórhildur Fjóla Kristjánsdóttir, sérfræðingur hjá EFLU
- Gerður Jónsdóttir, framkvæmdastjóri Arkitektafélags Íslands
- Áróra Árnadóttir, framkvæmdastjóri Grænni byggðar.
Aðrir sem voru í nánu samstarfi við verkefnastjórn voru Sigríður Ósk Bjarnadóttir, framkvæmdastjóri umhverfismála hjá Hornsteini ehf., Ólafur Ágúst Ingason, sviðsstjóri byggingarsviðs EFLU og Katarzyna Jagodzinska, verkefnastjóri hringrásarverkefnisins CIRCON hjá Grænni byggð.
Samstarf og samráð var haft við þátttakendur verkefnisins við undirbúning vinnustofu og viðburða við Samtök iðnaðarins, Reykjavíkurborg, HMS og Framkvæmdasýsluna Ríkiseignir.
Rannsóknin felur í sér vinnu við að greina hvert uppgröftur af höfuðborgarsvæðinu og nærliggjandi svæðum fer, hversu mikið magn er um að ræða og hvað verður um efnið. Rammi reglugerðar var kortlagður og stefnur sveitarfélaga og ríkis í tengslum við málefnið skoðaðar.
Talið er að hægt sé að nýta alls kyns steinefni sem koma úr uppgreftri með ábyrgari hætti en gert er í dag, t.d. með því að nýta sem ómeðhöndlað efni eða í íblöndun í steypu og múr, og þannig draga úr umhverfisáhrifum við vinnslu nýs hráefnis úr námum.
Greining á uppgreftri
Rannsóknin felur í sér vinnu við að greina hvert uppgröftur af höfuðborgarsvæðinu og nærliggjandi svæðum fer, hversu mikið magn er um að ræða og hvað verður um efnið. Rammi reglugerðar verður kortlagður og stefnur sveitarfélaga og ríkis í tengslum við málefnið skoðaðar. Horft verður á hvernig auka megi nýtingargildi efnisins og þar með stuðla að hringrásarhagkerfi byggingargeirans. Sérstaklega verður horft til Norðurlandanna og skoðað verður hvað hægt sé að læra af þeim.
Þátttakendur í verkefninu eru:
- Þorbjörg Hólmgeirsdóttir jarðverkfræðngur hjá Mannviti
- Nína María Hauksdóttir, B.Sc. í rekstrarverkfræði hjá Mannviti,
- Bergrós Arna umhverfisverkfræðingur hjá Mannviti
- Børge Jóhannes Wigum verkefnisstjóri hjá Hornsteini/Heidelbereg Cement
- Smári Valgarðsson gæðastjóri hjá Hornsteini
Rannsóknin var unnin í samvinnu við Eignarhaldsfélagið Hornstein ehf. sem er móðurfélag Björgunar, BM-Vallá og Sementsverksmiðjunnar. Hornsteinn er í meirihlutaeigu Heidelberg Cement sem er stærsti steinefnaframleiðandi í heimi.
Rannsóknarspurning sem sett er fram er eftirfarandi: Hvað þarf að gerast til að hægt verði að endurnýta efni sem kemur úr uppgreftri á byggingarsvæðum?
Verkefnið Hringrásarhús er gengur út á að byggja hús úr endurnýtanlegu efni sem fellur til í nærumhverfinu í Reykholti í Bláskógabyggð. Markmiðið er að byggingin verði úr 95% endurnýttum efnum og að nýtt verði í verkið hráefni sem annars hefðu farið til urðunar eða orkufrekrar endurvinnslu erlendis og hannaðar leiðir til að fullnýta þau með sjálfbærum hætti.
Hönnun húss úr endurnýttum efnum
Til þess að geta hannað húsið með þessi hráefni í huga þarf að fara fram mikil rannsóknarvinna, leita eftir tækniupplýsingum, gera tilraunir og prófanir á gæðum efnanna með endingu þeirra og öryggi í huga og vera lausnarmiðuð. Byggingarefnin sem við sækjum um styrk til að þróa aðferðir við að nýta eru hráefni frá gróðurhúsi sem á að rífa, stál, gler og burðarvirki, en einnig steypuplattar. Í nýju bygginguna verða að öðru leiti notaðir endurnýttir gluggar og gler, afskurðir af yleiningum frá Límtré Vírnet auk þess sem við viljum þróa leiðir til að endurnýta timbur í semi structure og klæðningu.
Þátttakendur:
- Valdimar Jónsson, eigandi verkefnisins og verkefnisstjóri
- Oddrún Lilja Birgisdóttir, eigandi verkefnisins og verkefnisstjóri
- Birgir Indriðason, burðarþolsverkfræðingur
- Arnhildur Pálmadóttir, arkitekt og hönnuður hússins
- Hrefna Sigurðardóttir, hönnuður veitir hringrásarráðgjöf
- Driss M'Rini, arkitekt hjá Lendager
Aðrir samstarfsaðilar í verkefninu eru Límtré Vírnet ehf., sveitarfélagið Bláskógarbyggð, Skógræktin og Lendager/ s.ap. arkiektar.
Er hægt að framleiða hagkvæm íslensk einingahús, sem byggð eru með sjálfbæra nýtingu á íslenskum byggingarefnum að leiðarljósi, eftir hönnun íslenskra arkitekta, sem þekkja íslenskar aðstæður? Geta slík hús verið hagkvæmari en hefðbundin, umhverfisvænni, fljótari í uppsetningu og hentað bæði sem heimili og orlofshús?
Hönnun Icelandic Modular
Við hönnun Icelandic Modular húsanna er ætlunin að nýta og vinna með dagsbirtu, góða rýmiskennd, gott innra skipulag þar sem hver fermetri er nýttur til hins ýtrasta og skjólgóð útisvæði til að auka lífsgæði íbúa. Áhersla verður lögð á að framkvæmdartíminn verði styttri og tilkostnaður minni en önnur sambærileg hús sem íbúar fá að njóta.
Háleit markmið
Íslensk einingahús ehf. er nýtt fyrirtæki sem hvílir á traustum grunni. Markmiðið er háleitt, en félagið er stofnað utan um hugmynd sem var afrakstur stefnumótunarvinnu hjá Límtré Vírnet (LV) árið 2016. LV á sér langa sögu og hefur þróað margvíslegar lausnir fyrir íslenskan byggingamarkað, en byggt sína framleiðslu að mestu á innfluttu hráefni. Ýmsar smærri tilraunir til að nýta íslensk byggingarefni hafa verið gerðar, en aðstæður hafa ekki leyft miklar rannsóknir og fjárfestingar í þá veru. Stærsti hluthafi LV – Fjárfestingarfélagið Stekkur – hefur haldið þessum draumi á lífi og hyggst nú fjármagna og byggja einbýlishús í samstarfi við LV, þar sem límtré og steinullareiningar verða helsta byggingarefnið. Aðstæður á húsnæðismarkaði hafa mjög ýtt undir áhuga félagsins á að ráðast í þessa tilraun, enda er ætlunin að bregðast við aukinni húsnæðisþörf, lækka byggingarkostnað og bæta aðgengi almennings að hagkvæmu íbúðahúsnæði. Þá þykir forsvarsmönnum verkefnisins einsýnt, að kolefnisspor nýrra bygginga úr íslensku hráefni sé verulega mikið minna en hefðbundinna, því sementsnotkun væri hverfandi og ekki kæmi til mengandi flutnings á hráefnum frá öðrum löndum.
Þáttakendur í verkefninu eru:
- Guðlaug Kristbjörg Kristinsdóttir, framkvæmdastóri
- Lára Kristín Kristinsdóttir
- Arnhildur Pálmadóttir, arkitekt hjá Lendger
Meginmarkmið verkefnisins er að efla notkun og nýtingu á íslensku timbri í hönnun mannvirkja með auknu aðgengi að upplýsingum og samhliða efla hringrásarhagkerfi á íslensku timbri til framtíðar. Jafnframt að stuðla að uppbyggingu á sterkari innviðum til aukinnar og fjölbreyttari framleiðslu á timbri til mannvirkjagerðar þar sem íslenskt timbur er í dag samkeppnishæft innfluttu timbri. Með verkefninu verður brúað bil milli mannvirkahönnuða og framleiðenda úr nytjaskógum hérlendis sem stuðlar að bindingu kolefnis í trjám og lægra kolefnisspori, aukum við hagvöxt og atvinnusköpun.
Miðlægur gagnagrunnur
Úr rannsókninni verður byggður upp miðlægur gagnagrunnur með vefsíðu þar sem finna má allar þær upplýsingar sem mannvirkjahönnuðir, íslenskir skógræktendur og framleiðendur þurfa til að vinna saman. Sérstök áhersla verður lögð á aðgengilegar upplýsingar um kosti íslensks timburs, sérkenni, endingu, framleiðslugetu hérlendis og notkun til að efla vitundarvakningu.
Vefsíða verkefnisins er islenskttimbur.is
Hlynur kynnti verkefnið á Nýsköpunarvikunni:
Þátttakendur í verkefninu eru:
- Hlynur Axelsson, arkitekt hjá HAX arkitektúr
- Trausti Jóhannsson, skógfræðingur og húsasmiður hjá Skógræktinni
- Bjarki M Jónsson, frumkvöðull og skógarbóndi
- Hlynur Gauti Sigurðsson, borgarskógfræðingur og sérfræðingur í umhverfismálum hjá Bændasamtökunum.
Kveikjan að verkefninu er áhugi umsækjanda á þessari byggingaaðferð og þeim áhættuþáttum sem þarf að huga að sé þessari byggingaraðferð beitt. Umsækjandi hefur kynnst því hvernig nágrannaþjóðir okkar skilgreina og stýra uppsetningum á byggingum sem þessum og eigum við því miður langt í land til að öðlast skilning á áhættuþáttum slíkra bygginga. Að verkefninu koma aðilar með fjölbreyttan bakgrunn. Hluti verkefnissins er meistararitgerð í byggingareðlisfræði við BUILD deildina í Álaborgarháskóla í Danmörku. Í þeirri vinnu eru tveir prófessorar leiðbeinendur, þeir Nickolaj Feldt Jensen og Jørgen Munch Andersen, sem sinna rannsóknar vinnu fyrir danskan byggingariðnað ( t.d bygg-erfa og SBI anvisninger) og eru mjög framarlega í sínu fagi.
Þörf á rannsóknum varðandi timbureiningahús
Mikil þörf er á rannsóknum byggingaiðnaðarins er varða timbureiningahús. Vöxtur byggingamagns er mikil núna og því nauðsynlegt að við getum fullvissað okkur um hvernig verklag og meðhöndlun slíkra eininga sé háttað. Að hægt sé að fræða íslenskan byggingariðnað um mikilvægi og koma öllum í skilning um áhættur sem fylgja slíkum byggingum. Hvernig við eigum að reisa slík hús, búa í þeim og viðhalda þeim þannig að við getum framleidd gæða byggingar af þessari gerið til framtíðar. Að við vinnum öll eftir sömu aðferðum og að kaupendur slíkra húsa gangi að ákveðnum gæðum vísum.
Kynning á Nýsköpunarvikunni
Gústaf kynnti verkefni sitt á Nýsköpunarvikunni 2023.
Meistaraverkefni frá Álaborgarháskóla
Gústaf Adolf Hermannsson, styrkþegi Asks býr yfir sérfræðiþekkingu á sviði byggingareðlisfræði. Hann hefur mikla reynslu af byggingaframkvæmdum, eftirliti, greiningu galla í byggingum og lausnum því tengdu, hönnun ,ráðgjöf og verkefnastjórn. Styrkþegi er smiður, byggingafræðingur og hefur lokið meistaragráðu í byggingareðslisfræði við Álaborgarháskóla í Danmörku. Hann er stundakennari byggingaeðlisfræði í Háskólanum í Reykjavík og LHÍ hjá meistaranemum í arkitektúr.
Markmið verkefnisins er að útvega upplýsingar og uppfæra fyrirliggjandi gögn um líftíma og endingu byggingarefna á Íslandi og þar með leggja grunn að áætlaðri viðhaldsþörf, verðmætamati, ástandsmati, útreikningi á líftímakostnaði sem og á kolefnisspori bygginga á líftímanum.
Þátttakendur í verkefninu eru:
- Alexandra Kjeld, Efla
- Björn Marteinsson, prófessor emiritus HÍ
- Sverrir Jóhannesson, FSRE
- Páll V. Bjarnason, Reginn
- Valdimar G. Guðmundsson, þjónustudeild Landsspítalans
- Hermann Guðmundsson, Ístak
- Atli Geir Gunnarsso, BYGG
Sementsíaukar geta aukið langtíma styrk sementsefju, aukið þéttleika efjunnar og hentað vel til notkunar í massasteypum þar sem hitamyndun er lág. Notkun sementsíauka er m.a. gert í sparnaðarskyni, því yfirleitt eru þetta efni sem eru mun ódýrari en sement þar sem þetta eru aukaafurðir sem verða til í iðanaði eins og t.d. við vinnslu kísiljárns, stáls og kola. Notkun á slíkum hliðarafurðum stuðlar þannig að minni losun koltvíoxíðs (CO2) út í andrúmsloftið.
Gerosion hefur verið að vinna með sementsíauka í verkefnum sínum sem snúa að kögglun hráefna fyrir orkufrekan iðnað og að sementslausu steinlími, þar sem íaukanir eru einnig hráefni fyrir steinlímið. Á síðustu árum hefur fyrirtækið einblínt á að finna íslensk efni sem geta komið í stað erlendra íauka sem reynast stanslaust erfiðari og dýrari að fá. Steypustöðin hefur í gegnum tíðina bæði gert rannsóknir á og einnig notað íauka í sement í framleiðslu sinni. Ber þar helst að nefna flugösku, kísilryk, kalksteinsmélu og basaltmélu sem hafa verið notuð í steypuframleiðslu en einnig hefur Steypustöðin framkvæmt prófanir á GGBS, Metakaolin og náttúrulegum pozzolanic efnum á síðastliðnum árum. Steypustöðin hefur því mikla reynslu og þekkingu þegar kemur að rannsóknum og notkun á íaukum. Samstarfsaðilar hafa unnið náið í mörgum verkefnum í gegnum tíðina og eru spenntir að halda því samstarfi áfram í þessu verkefni. Með samstarfinu viljum við þróa bindiefni til steypugerðar til að draga úr kolefnisfótspori steinsteypu og auka sjálfbærni hennar. Íslenskt malað steinefni gæti koma í stað fyrir innflutt bindiefni. Til landsins eru núna flutt 120 – 150 þúsund tonn af sement frá Danmerku og Noregi.
Miðlun
Viðtal við Sunnu Wallevik um verkefnið á KrakkaRÚV. Hvernig virkar hugurinn okkar? Hvar verða hugsanir og hugmyndir til? Birta og Jean spjalla við hugmyndasmiðinn Sunnu sem býr til steypu úr umhverfisvænu efni, mín 1:23.
Viðtal við Sunnu Wallevik um byggingarefni framtíðarinnar.
Þátttakendur í verkefninu eru:
- Dr. Kristján Friðrik Alexandersson, efnafræðingur
- Sunna Ólafsdóttir Wallevik, M.Sc. í ólífrænni efnafræði
- Dr. Jan Prykrl, jarðfræðingur
- Kai Westphal, Dipl. Ing.
- Wassim Mansour, byggingaverkfræðingur
- Andri Jón Sigurbjörnsson, jarðfræðingur
Rúststeinar eru múrsteinar gerðir úr rústum húsa. Verkefnið er annars vegar listræn túlkun á rannsóknarverkefni Narfa Þorsteinssonar um steinsteypu sem hann vann við MA Design í Listaháskóla Íslands árið 2021 og hins vegar rannsókn Adrian Freys Rodriguez og Narfa á múrbrotsúrgangi sem fellur til í byggingariðnaðinum.
Framleiðsla á Rúststeinum
Annars vegar snýst því verkefnið um að framleiða Rúststeina og hlaða úr þeim skúlptúr og hins vegar að skoða frekari möguleika á nýtingu þeirra. Samhliða framleiðslu Rúststeinanna skapast tækifæri til frekari prófana með efnið svo sem í innréttingar á borð við borðplötur í eldhús, flísar á gólf, garðhúsgögn og önnur húsgögn.
Narfi.is
Á vefsíðunni narfi.is er frekari kynning á verkefninu:
- CONCRETE CONCEPT
- Rúststeinar
- Vídeó af rúststeinum
- Vídeó af gerð sérhæfðrar steinsagar
CONCRETE CONCEPT
Narfi Þorsteinsson kynnti verkefnið CONCRETE CONCEPT á Nýsköpunarvikunni árið 2022.
Hringrás í byggingariðnaði
Á ráðstefnunni CIRCON: Hringrás í byggingariðnaði: erum við tilbúin í stökkið? sem haldin var samhliða Iðnaðarsýningunni 2023 í Laugardalshöll hélt Narfi Þorsteinsson erindi um verkefnið sitt Rúststeinar.
Viðtal á Iðnaðarsýningunni
Bergsveinn Sigurðsson fréttamaður RÚV tók viðtal við Narfa Þorsteinsson á Iðnaðarsýningunni 2023. Styrkhafar Asks - mannvirkjarannsóknasjóðs sýndu verk sín um hringrás í mannvirkjagerð á sýningunni.
Þátttakendur í verkefninu:
- Narfi Þorsteinsson, hönnuður
- Adrian Freyr Rodriguez, vélaverkfræðingur
- María Guðjohnsen, hönnuður
Þetta verkefni lýtur því að því að minnka áhættu og vinna að hagnýtingu á rannsóknum Gerosion og Rockpore á umhverfisvænum byggingarefnum á rekstrarhæfum skala á Íslandi.
Markmiðið er að svara þremur lykilspurningum:
- Uppfyllir varan viðeigandi staðla og kröfur til notkunar hjá viðskiptavinum?
- Eru aðföngin á Íslandi af réttum gæðum, í réttu magni og á réttum verðum fyrir rekstrarhæfan skala?
- Er kostnaður og flækjustig við framkvæmdina yfirstíganleg hindrun?
- Þetta verkefni væri fyrirmyndarverkefni í áætluðum Jarðefnagarði í Álfsnesi þar sem hringrásarhagkerfið er í forgrunni.
Miðlun
Viðtal við Sunnu Wallevik um verkefnið á KrakkaRÚV. Hvernig virkar hugurinn okkar? Hvar verða hugsanir og hugmyndir til? Birta og Jean spjalla við hugmyndasmiðinn Sunnu sem býr til steypu úr umhverfisvænu efni, mín 1:23.
Viðtal við Sunnu Wallevik um byggingarefni framtíðarinnar.
Teymið sem vinnur að verkefninu:
- Kristján F. Alexandersson, PhD, framkvæmdastjóri hjá Gerosion
- Margrét Ormslev Ásgeirsdóttir verkefnisstjóri hjá Transition Labs
- Jan Prikryl, PhD. sérfræðingur hjá Gerosion
- Finn Erik Solvang hjá Ophilite
- Alexandra Björk Guðmundsdóttir, jarðfræðingur hjá Hornsteini
- Sunna Ólafsdóttir Wallevik, framkvæmdastjóri hjá Gerosion og Rockpore
- Hörn Halldórudóttir Heiðarsdóttir verkefnisstjóri hjá Transition Labs
- Knut Berg Haugen hjá Rockpore
- Smári Valgarðsson sérfræðingur hjá BM Vallá
- Bryndís Skúladóttir sérfræðingur hjá VSÓ ráðgjöf
- Mehmet Pekyavas, sérfræðingur hjá Gerosion
- Sigríður Ósk Bjarnadóttir, PhD, framkvæmdastjóri hjá Hornsteinum
Vistbók er gagnabanki vistvæna byggingarefna sem gerir hverjum sem er kleift að sækja upplýsingar um allar vistvænar byggingarvörur eða önnur efni og tæki sem nota má í umhverfisvottuð verkefni eða stuðla almennt að vistvænni heimilum sem til eru hér á landi í gegnum sérhannaða leitarvél á vefnum.
Fræðslusíða Vistbókar
Einnig er markmiðið að veita almenningi og fagaðilum fróðleik í gegnum fræðslusíðu Vistbókar. Í lok þróunar á Vistbók er stefnt að því að hafa tilbúina leitarvél ásamt hugbúnaði sem býður notendum upp á áskriftarleiðir, nánari leit í gagnagrunni, verkefnamöppur og gagnagreiningar. Markmiðið er að Vistbók verði órofinn partur af byggingariðnaði framtíðarinnar á Íslandi og verði það verkfæri sem allir aðilar mannvirkjageirans noti, hvort sem það eru verktakar, arkitektar, söluaðilar, sveitarfélög, ríki, byggingaraðilar eða eigendur.
Kynning á Vistbók á Nýsköpunarvikunni hefst á min: 1:24
Þátttakendur í verkefninu Vistbók eru:
- Rósa Dögg Þorsteinsdóttir, innanhússarkitekt og lýsingarhönnuður
- Svala Jónsdóttir, innanhússarkitekt
- Berglind Ómarsdóttir, hugbúnaðarsérfræðingur.
Orkunýting og losun
Verkefnið er hluti aðgerðaráætlunar í Vegvísi að vistvænni mannvirkjagerð um að draga úr orkunotkun og losun gróðurhúsalofttegunda mannvirkja. Verkefnið tekur fyrir rannsóknaspurningu sem tekin er fram undir aðgerð 3.7 um hvort og hvernig megi bæta orkunýtingu eldri bygginga þannig að það leiði til umhverfislegs og jafnvel fjárhagslegs ávinnings til lengri tíma.
Er hægt að bæta orkunotkun eldri bygginga hérlendis?
Upplýsingar benda til að hægt sé að bæta orkunotkun eldri bygginga hér á landi en hins vegar sé óljóst hvort slíkar aðgerðir borgi sig til lengri tíma í umhverfislegu tilliti. Markmið er sett um að kanna hvort og hvernig unnt sé að draga úr orkunotkun og losun vegna hennar í eldri byggingum á Íslandi. Aðgerðin tekur jafnframt til aðgerðar C3 í aðgerðaáætlun ríkistjórnarinnar í loftlagsmálum um loftslagsáhrif byggingariðnaðarins.
Þátttakendur í verkefninu:
- Matthías Ásgeirsson, byggingarverkfræðingur hjá VSÓ ráðgjöf
- Egill Maron Þorbergsson hjá Veitum
- Þröstur Söring hjá FSRE
Kynning á verkefninu hefst á mín 51.
Kolefnishlutlaus bygging er bygging sem hefur nettó núll losun gróðurhúsalofttegunda á öllum stigum lífsferilsins, frá hönnun og skipulagi, efnisvali, byggingarstað, og notkun byggingarinnar, þ.m.t. orkunotkun, niðurrif, og úrgangur. Fyrir þá þætti sem ekki er hægt að koma algjörlega í veg fyrir losun, mun verkefnið skoða nýjar lausnir til kolefnisjöfnunar. Á Íslandi eru kjöraðstæður til að byggja umhverfisvænar byggingar, og viljum við því setja fram raunhæfan ramma fyrir byggingariðnaðinn að fylgja á öllum stigum lífsferilsins, sem byggir á reynslu annara þjóða og nýsköpun fyrir íslenskar aðstæður.
Verkefnið er aðgerð 5.1.7 í Vegvísi um vistvæna mannvirkjagerð.
Þátttakendur í verkefninu eru:
- Áróra Árnadóttir, framkvæmdastjóri Grænni byggðar
- Þórhildur Fjóla Kristjánsdóttir, doktor í efnis- og umhverfisverkfræði
- Sigurður Loftur Thorlacius, umhverfisverkfræðingur hjá EFLU
- Katarzyna Jagodzinska doktor í efnis- og orkunýtingu á úrgangi hjá Grænni byggð
- Aðalsteinn Ólfsson rafmagnsverkfræðingur hjá Grænni byggð
- Ástrós Steingrímsdóttir, byggingartæknifræðingur hjá Grænni byggð
- Elín Þórólfsdóttir, arkitekt hjá EFLU
- Fannar Jónsson, Bláa lóninu
Verkefnið snýst um að auka við þekkingu fagfólks í bygginga- og mannvirkjagreinum í að gera loftþéttleikapróf. Verkefnið miðar að því að hægt verði að framkvæma loftþéttleikapróf samkvæmt ISO staðli númer 9972 hér á landi (Thermal performance of buildings — Determination of air permeability of buildings — Fan pressurization method).
Árangur verkefnissins felst í því að aðstaða og tæki til kennslu í loftþéttleikaprófum verði að veruleika. Framtíðarmarkmið er hinsvegar að krafan um loftþéttleikapróf verði endurskoðuð og færð nær stöðlum og kröfum í nágrannalöndum okkar og að aukin gæði færist í mannvirkjagerð á Íslandi.
Verkefnið er aðgerð 3.5 í Vegvísi að vistvænni mannvirkjagerð.
Viðtal Ásgeirs Vals Einarssonar við Rob Dam, forstjóra Retrotec
Kynning Ásgeirs á loftþéttleikamælingum hefst á mín 1:07:00
Þáttakendur í verkefninu eru:
- Ásgeir Valur Einarsson hjá Iðunni-fræðslusetri
- Ólafur Ástgeirsson hjá Iðunni-fræðslusetri
- Helen Gray hjá Iðunni fræðslusetri
- Kjartan Long hjá BYKO
- Eiríkur Ástvald Magnússon hjá Ventum
- Jóhann Anton Skúlason hjá JÁVERK.
Markmið verkefnisins er að bæta þekkingu á orkunotkun í íslenskum byggingum og kanna samsvörunina á milli raunnotkunar og hannaðrar orkunotkunar. Það verður gert með því að (1) Að safna og greina gögn til að auka þekkingu og yfirsýn á raunorkunotkun bygginga. (2) Sannreyna aðferðafræði við útreikninga á orkunotkun með því að skoða samsvörun milli reikninga og mælinga. (3) Leggja drög að eðlilegum viðmiðum varðandi orkunotkun á fermetra fyrir mismunandi byggingar á grunni mæligagna og útreikninga.
Leitað varður svara við spurningunum:
Hvað er eðlileg notkun? Hvað er ósjálfbær notkun? Hvað er sjálfbær notkun? Með aukinni þekkingu er hægt að fara í markvissari aðgerðir til þess að draga úr orkusóun og bæta orkunýtingu íslenskra bygginga.
Grein um verkefnið í Náttúrufræðingnum.
Þátttakendur í verkefninu eru:
- Jónas Þór Snæbjörnsson, prófessor við Háskólann í Reykjavík
- Þórhildur Fjóla Kristjánsdóttir, doktor í orku- og umhverfisverkfræði
- Egill Maron Þorbergsson, doktor
- Guðmundur Freyr Atlason, orkuverkfræðingur hjá Reginn hf.
- Áróra Árnadóttir, framkvæmdastjóri Grænni byggðar
- Björn Marteinsson, dósent emiritus við Háskóla Íslands
Verkefnið felst í því að auka sjálfbærni í jarðefnaflutningum á Höfuðborgarsvæðinu. Verkefnið felst í hönnun kerfis sem heldur miðlægt utan um skráningu jarðefnisflutninga.
Hugmyndin felst í því að verkkaupar, hönnuðir og jafnvel verktakar skrái miðlægt allt það jarðefni sem tengist framkvæmdum viðkomandi aðila. Í verkefnunum er skráð efnisþörf og það efni sem keyrt er í burtu frá framkvæmdasvæði.
Verkefnið stuðlar að betri nýtingu jarðefna á höfuðborgarsvæðinu, hagkvæmari skipulagningu stórra jarðvinnuverkefna, lækkun kostnaðar vegna jarðefnaflutninga, styttir flutningsvegalengdir, minnkar slit og álag á vegakerfi höfuðborgarsvæðisins og lækkar kolefnisfótspor jarðefnaflutninga og verkefna.
Þátttakendur í verkefninu eru:
- Hallgrímur Örn Arngrímsson, verkefnisstjóri og sérfræðingur í mannvirkjahönnun, jarðfræði, jarðtækni og bergtækni.
- Davíð Thor Guðmundsson, tæknimaður
- Eiður Ágústsson, forritari
- Helgi Hrafn Ómarsson, forritari
- Styrmir Sigurjónsson, sérfræðingur í jarðtækni
Tækninýjungar
Takmark þessarar rannsóknar er að rannsaka tengsl BIM innleiddu í íslenskan byggingariðnað nútímans og kanna möguleika á breytingum til batnaðar með lean hugmyndafræði fyrir sama iðnað. Ennfremur er ætlunin að kanna hvort slík breyting geti leitt til grænni hugmyndafræði og lausna í hönnun framtíðar. Þessi rannsókn snýr fyrst og fremst að íslenskum byggingariðnaði.
Viðfangsefni
- Fyrsta viðfangsefni er að skoða BIM út frá hönnunarforsendum og greina hvernig með það er unnið í höndum hönnuða.
- Annað viðfangsefni er að koma auga á tengslum BIM við tólin sem LEAN hugmyndafræðin býr yfir,
- Þriðja viðfangsefnið er að rannaka annmarka og greina vanda við innleiðingu BIM í íslenskum veruleika í dag.
- Fjórða viðfangsefnið er að koma auga á sóun í núverandi ferlum.
- Fimmta viðfangsefnið er að útbúa leiðbeiningu eða ráðleggingar til þess að breyta og bæta þessa ferla með BIM og LEAN, með áherslu á grænar leiðir til þess takmarks.
Auður Ástráðsdóttir, höfundur verkefnisins er byggingafræðingur með reynslu í þrívíddarhönnun.
Verkefni BIM Ísland snýr að því að stofna buildingSMART einingu (e: chapter) á Íslandi.
buildingSMART styður við og þróar opna BIM staðla. Opnir BIM staðlar tryggja samskipti milli mismunandi hugbúnaðar í hönnun, framkvæmd og rekstri. Þannig stuðlar buildingSMART að stafrænni þróun í mannvirkjagerð og opnum samskiptum á milli hugbúnaðar.
Þátttakendur í verkefninu eru:
- Davíð Friðgeirsson, FSRE
- Elvar Ingi Jóhannesson, Örugg verkfræðistofa
- Hannes Ellert Reynisson, Ístak
- Svava Björk Bragadóttir, Arkis
- Auður Ástráðsdóttir, ASK
- Eyrún Anna Finnsdóttir, Arkþing Nordic
- Ingvar Hjartarson, Efla
- Dagný Geirdal, HMS
Kynnt er húsbyggingaraðferð sem byggist á stöðluðum rýmiseiningum, sem raða má saman að vild. Þetta er nýlunda sem verkefnið byggir á.
Grunnhugmyndin er sú að lengd byggingareininganna er alltaf margfeldi af breidd þeirra. Með því að byggja einingar á þessari hugmynd eru ekki takmarkanir á því hvernig einingum er raðað saman. Hugmyndin að baki verkefninu er að framleiða byggingareiningar úr stöðluðum grunneiningum sem eru fullbúin rými og má snúa og tengja saman á alla vegu, bæði lárétt og lóðrétt. Með þessu móti er hægt að byggja hús með fjölbreyttu formi, bæði í grunnfleti og hæð. Veigamikið atriði er að stærð byggingareininganna sé þannig að þær megi flytja á þjóðvegum án þess að sérstakra leyfa sé þörf. Samsetning eininga verði síðan gerð á staðlaðan hátt á byggingarstað. Vegna staðlaðra festinga milli eininga verða viðbætur við hús mögulegar og á sama hátt verður mögulegt að losa húseiningar, eina eða fleiri af undirstöðum og flytja á nýjan stað eða selja á eftirmarkaði til endurnýtingar.
Vefsíða verkefnisins: cubithouse.com
Þátttakendur í verkefninu eru:
- Aðalsteinn Snorrason, arkitekt
- Gautur Þorsteinsson, byggingaverkfræðingur
- Eyþór Rafn Þórhallsson, dósent við tæknifræðideild HR
- Orri Wilberg, framleiðandi byggingareininga
- Gústaf B. Ólafsson innflytjandi byggingarefna
Ráðstefna um stafræna mannvirkjagerð fyrir alla aðila í mannvirkjagerð, hönnuði, verktaka, verkkaupa, rekstraraðila og aðra sérfræðinga. Á ráðstefnunni er lögð áhersla á að fá erlenda aðila til að fjalla um hvernig hægt er að auka virðissköpun og hagræða í hönnun, framkvæmd og rekstri mannvirkja með áherslu á sjálfbærni, stjórnsýslu og framtíðina.
Dagur stafrænnar mannvirkjagerðar
Þátttakendur í verkefninu eru stjórnarmeðlimir BIM Ísland:
- Elvar Ingi Jóhannesson
- Svava Bragadóttir
- Dagný Geirdal
- Auður Ástráðsdóttir
- Eyrún Anna Finnsdóttir
- Davíð Friðgeirsson
- Hannes Ellert Reynisson
- Ingvar Hjartarson
Í verkefninu Fibra tilraunahús er unnið með trefjaplast einingar og gerðar prófanir á einingunum. Trefjaplastið sem unnið er með er í dag nýtt í bátasmíði. Markmið verkefnisins er að leysa mörg vandamál samtímis, minnka sóun með einingaframleiðslu, minnka innflutning vegna minni efnisnotkunnar, minnka orkunotkun, minnka sótspor í samanburði við hefðbundið steinhús, minnka myglu, minnka viðhaldskostnað og minnka flutningskostnað vegna þess að einingar eru mjög léttar.
Kynning á verkefninu á Nýsköpunarvikunni 2021 er á mín 2:12.
Þátttakendur í verkefninu eru:
- Haraldur Ingvarsson, arkitekt
- Regin Eysturoy Grímsson, framkvæmdastjóri
- Ómar Níelsson smiður
- Pálmar Harðarson hjá Þingvangi
Verkefnið felur í sér aðlögun á Grænum skrefum atvinnulífsins fyrir byggingariðnaðinn, bæði efnislega og í hugbúnaði, en einnig fræðslu og vinnustofur til fyrirtækja innan iðnaðarins.
Stafrænn vettvangur
Laufið er stafrænn vettvangur þar sem stjórnendur geta sameinast og hagnýtt sér fjölbreytt verkfæri í baráttunni við loftslagsvána. Laufið inniheldur öflug verkfæri fyrir fyrirtækin og þar má helst nefna laufakerfið sem er að miklu leyti byggt á Grænum skrefum Umhverfisstofnunar fyrir ríkisstofnanir. Laufakerfið skiptist í fimm aðgerðamiðuð lauf og Græn skref atvinnulífsins. Einnig er að finna upplýsingasíðu fyrir kolefnislosun og áætlun fyrirtækja, tengingu við Heimsmarkmið Sameinuðu þjóðanna og fleira í hugbúnaði Laufsins.
Græn skref atvinnulífsins
Verkefnið felur í sér aðlögun á Grænum skrefum atvinnulífsins fyrir byggingariðnaðinn, bæði efnislega og í hugbúnaði, en einnig fræðslu og vinnustofur til fyrirtækja innan iðnaðarins. Fyrir liggur viljayfirlýsing um samstarf Laufsins og Umhverfisstofnunar um aðlögun og rekstur á Grænum skrefum fyrir atvinnulífið sem skrifað var undir í ágúst 2022. Verkefni þetta er beinn angi af því stóra verkefni. Verkefnið nær til fjölbreyttra fyrirtækja í byggingariðnaði, byggingarvöruframleiðanda, söluaðila, hönnuða, verktaka og eigendur mannvirkjaframkvæmda og mannvirkja og nær því yfir breiðara umfang en t.a.m. Svanurinn.
Markmiðið er að auðvelda öllum aðilum í byggingariðnaði að stíga skref í átt að umhverfisvænni mannvirkjagerð en samkvæmt Vegvísi í vistvænni mannvirkjagerð er skortur á hagnýtri þekkingu í málaflokknum. Verkefni okkar er beint framhald af þeirri frábæru vinnu sem unnin hefur verið í vegvísinum og styður verkefnið okkar með beinum hætti við aðgerð 6.10 í kafla 6.3 en það er átaksverkefni til að styðja við vistvæn skref innan byggingariðnaðarins. Að sama móti má þá færa rök fyrir að verkefni eins og okkar, eins og vegvísirinn, styðji við aðgerð C.3. í aðgerðaáætlun stjórnvalda í loftslagsmálum.
Verkefnið er hluti af aðgerð 6.10 í Vegvísi að vistvænni mannvirkjagerð.
Kynningarmyndband Grænna skrefa
Þátttakendur í verkefninu eru:
- Vala Smáradóttir, vöru- og þróunarstjóri hjá Laufinu
- Áróra Árnadóttir, framkvæmdastjóri Grænni byggðar
- Ólafur Ástgeirsson, leiðtogi mannvirkja- og byggingagreina hjá Iðunni fræðslusetri
- María Stefánsdóttir, umhverfisverkfræðingur hjá Mannviti
- Aðalbjörg Egilsdóttir, fræðslustjóri Laufsins
- Sveinborg K. Daníelsdóttir hjá Laufinu
Uppfinningin, Andblær (Thinbreeze) er mjög þunnt varmaendurvinnslu loftræstikerfi, aðeins þriðjungur af þykkt sambærilega öflugra kerfa. Búnaðurinn getur lækkað orkunotkun bygginga um allt að 30% og borgar sig fljótt til baka í gegnum orkusparnað. Auk þess hreinsar búnaðurinn inniloft, stýrir raka og viðheldur þægilegu og heilnæmu inniumhverfi sem dregur úr mygluvandamálum, smithættu og eflir heilsu fólks. Þar sem búnaðurinn er örþunnur er auðveld að fela hann eða fella inn i byggingareiningar án þess að nokkuð beri á. Þessi plásssparnaður gerir búnaðinn einstakan á heimsvísu.
Loftræstisamstæða
Markmið verkefnisins er að setja saman andblæs-loftræstisamstæðu sem uppfyllir kröfur um hljóð og nýtni og sannreyna virkni þess í vandaðri sérsmíðaðri prófunaruppsetningu sem verður smíðuð.
Þátttakendur í verkefninu:
- Jóhannes Loftsson, hönnun og verkefnisstjórn
- Ed Lopatinsky, hönnun og smíði
- Daníel Guðmundsson, Vélvík, smíði á íhlutum
- Sveinn Ingi Ólafsson, Verkkís, sérfræðingur í tölvuhermun
Gæði
Híbýlaauður er rannsókna- og útgáfuverkefni spunnið út frá arkitektónískum og hagrænum rannsóknum í samhengi við húsnæðisuppbyggingu á Íslandi. Áherslan er lögð á gæði húsnæðis, áhrifamáttinn og auðlegðina sem í þeim felast. Markmiðið er að brýna þekkingu fag- og fræðafólks á sviði hönnunar og arkitektúrs í samtali við aðrar faggreinar og framkvæmdaaðila, til áhrifa á sviði húsnæðismála.
Gæði fyrir alla eða útvalda?
Lýðheilsu- og umhverfisáskoranir samtímans kalla sem aldrei fyrr á gæði hönnunar við íbúðauppbyggingu. Birta, rýmisgerð, sól og skjól eru meðal mikilvægra áhrifaþátta á líðan og daglegt líf, almannagæði, sem koma til kastanna við uppbyggingu íbúða og þéttingu byggðar. Til að efla almannagæði samfara húsnæðisuppbyggingu er nauðsynlegt að beina sjónarhorninu að íbúanum, líðan hans og upplifun í daglegu lífi.
Miðlunarstarf
Þátttakendur í Híbýlaauði standa fyrir viðburðum og taka þátt í samtali og miðlun um húsnæðismál. Það er kjarninn í starfi hópsins. Hér á síðunni eru nokkur dæmi um blaðagreinar og upptökur af viðburðum sem hópurinn hefur staðið fyrir.
Dæmi um miðlunarstarf Híbýlaauðs
- Samtal um húsnæðismál í Norræna húsinu 11. maí 2021. Áherslunni beint að íbúanum og gæðum í hönnun og skipulagi, því að skapa híbýlaauð fyrir þá sem búa ekki síður en þá sem byggja.
- Vinn bara heima: Málstofa á Hugarflugi LHÍ 10. febrúar 2023. Á málstofunni „Vinn bara heima” ræddi rannsóknahópurinn Híbýlaauður um það að vinna heima út frá þverfaglegum húsnæðisrannsóknum og varpaði fram spurningum á borð við: Hvar vinn ég heima? Hvað einkennir rýmið? Málstofan hefst á mín 1:15.
- Ljós: Heilsa og lífsgæði í manngerðu umhverfi Ásta Logadóttir flutti erindi á hádegisfundi Verkfræðingafélagsins 28. janúar 2023.
- Jarðsetning: Tímans rás. Anna María Bogadóttir flutti erindi á Circon ráðstefnu Grænni byggðar og HMS um hringrás í byggingariðnaði í tengslum við Iðnaðarsýninguna í Laugardalshöll 2023.
- Húsnæðisstefna í þágu allra: Hvernig tryggjum við jafnari tækifæri. Málstofa á vegum Norræna hússins á Fundi fólksins 16. september 2023. Málstofustjóri var Anna María Bogadóttir og meðal þátttakenda í panel voru Ásgeir Brynjar Torfason og Hildur Gunnarsdóttir.
Þátttakendur í verkefninu:
- Anna María Bogadóttir, arkitekt hjá Úrbanistan
- Ásta Logadóttir, verkfræðingur
- Snæfríð Þorsteins, hönnuður
- Elsa Ævarsdóttir, innanhússarkitekt
- Ásgeir Brynjar Torfason, hagfræðingur
- Hildur Gunnarsdóttir, arkitekt
- Hólmfríður Ósmann Jónsdóttir, arkitekt hjá A arkitektum
- Hrefna Björg Þorsteinsdóttir, arkitekt hjá A arkitektum
Lokaskýrsla verkefnisins er í vinnslu.
Loftslagsbreytingar geta haft mikil áhrif á híbýli okkar og nánasta umhverfi þess. Miðað við að í þéttbýli búa næstum 60% íbúa jarðar og stuðla að 75% af heildarlosun gróðurhúsalofttegunda, þá geta borgir verið lykilatriði í aðgerðum til að draga úr loftslagsbreytingum. Rannsóknir hafa sýnt að heimili einstaklings og nánasta umhverfi getur hefur mikil áhrif á hegðun og neyslumynstur og þar með umhverfisáhrif og vellíðan. Áskorun borgarframkvæmda felst í því að lágmarka umhverfisáhrif borgarinnar og mæta vellíðan fólks.
Rannsóknarspurningin
Í verkefninu er leitast við að svara eftirfarandi rannsóknarspurningu: Hvernig hafa eiginleikar heimilis og nánasta lífsumhverfis, eins og stærð íbúða, staðsetning íbúðar, aðgengi að einkagarði, áhrif á starfsemina, rými íbúa, og losun gróðurhúsalofttegunda sem af því hlýst?
Verkefnið er doktorsverkefni Johanna Raudsepp við umhverfis- og byggingarverkfræðideild Háskóla Íslands. Leiðbeinandi verkefnisins er Jukka Heinonen prófessor. Kayla Maureen Þórbjörnsson og Áróra Árnadóttir komu einnig að verkefninu.
Landsfjórðungahús eru:
- Ódýr hús
- Litlar íbúðir - ýmist sérbýli eða lítil fjölbýli
- Hönnuð fyrir aðskilnað, hægt er að skilja efnivið að á ný við lok líftíma
- Færanleg og þar með er fjárfestingin sveigjanleg.
- Hönnuð út frá byggingarkerfi sem hægt er að setja saman á mismunandi hátt og því fella að ólíku byggðamynstri
- Einingahús og/eða hús sem einfalt og auðvelt er að byggja á staðnum
- Þess eðlis að innanhússfrágangur og lóðarfrágangur er einfaldur og getur verið gerður af ófaglærðum eða íbúunum sjálfum.
Auður kynnti verkefni sitt á Nýsköpunarvikunni:
Þáttakendur í verkefninu eru:
- Auður Hreiðarsdóttir arkiekt hjá Esja Architechure
- Arnar Kári Hallgrímsson, verkfræðingur hjá exa nordic ehf.
- Gísli Björn Reynisson hjá Verk Lausn ehf.
Fjögur bæjarfélög eru samstarfsaðilar í verkefninu og eru þau einnig notuð sem sýnidæmi fyrir sinn landsfjórðung: Ísafjörður (V), Skagaströnd (N), Seyðisfjörður (A) og Kirkjubæjarklaustur (S).
Doktorsverkefnið er rannsókn á fjölmörgum þeirra þátta sem eru líklegar ástæður lægri framleiðni hér en í nágrannalöndunum. Nokkrar þekktar orsakir eru á ástæðum minni framleiðni hér á Íslandi miðað við nágrannaríkin s.s. erfiðara veðurfar, hærri flutningskostnaður og fl. Þá er þekking á hugtakinu framleiðni og mikilvægi hennar er ekki öllum töm í byggingageiranum og ljóst er að að gera umbætur og efla rannsóknir, kennslu og umræðu.
Umsækjandi áætlar í samstarfi við leiðbeinendur að koma á nokkrum rannsóknarverkefnum í samstarfi við fyrirtæki og stofnanir á gagnaöflun og mælingum á þeim þáttum sem rannsóknin mun beinast að. Er þar átt við rannsóknir á aðföngum, sóun, efnahagslegum þáttum, stöðu þekkingar og reynslu starfsmanna.
Þau viðfangsefni sem rannsóknin krefst að verði skoðuð eru eru samkvæmt fyrri greiningum í a.m.k 12 mismunandi flokkum virðiskeðju byggingar- og mannvirkjageirans. Flokkarnir ná til atriða eins og „Stjórnvöld og hagstjórn“, „Sveitarfélög“,"Markaðurinn", "Fjármál", "Skipulag fyrirtækja", „Fyrirtækin“, „Starfsmenn“, „Stjórnendur“, "Menntun", "Rannsóknir, Tæki og nýjungar", "Ytri áhrif" og "Gallar, aðföng og kostnaður"o.fl. Samtals eru í heild 60 atriði sem varpa ljósi á tækifæri til úrbóta. Niðurstöður nýrra nauðsynlegra rannsókna verður hægt að nota til að beina sjónum aðila í geiranum að því hvað þarf að gera til að auka framleiðni á einstökum stöðum í virðiskeðjunni og í greininni allri.
Verkefnið byggir á niðurstöðum úr meistararitgerðum Hannesar:
Þátttakendur í verkefninu eru:
- Hannes Frímann Sigurðsson, doktorsnemi
- Stjórnendur og sérfræðingar HR
Ört vaxandi íbúafjöldi í þéttbýli er einn stærsti þátturinn í loftslagsbreytingum. Það er því afar mikilvægt að þéttbýli styðji við góð lífsgæði en dragi úr losun gróðurhúsalofttegunda. Það hefur sýnt sig að óánægja með borgarumhverfið ásamt t.d. þétting, getur leitt til aukinnar losunar vegna ýmiss konar hegðunarbreytinga. Einnig hefur komið fram að það er ekki bara nóg að veita ákveðið þéttbýlisform heldur ætti borg frekar að mæta þörfum fólks á heildrænan hátt. Mikilvægur þáttur í því að byggja upp vandað borgarumhverfi er velferð fólks sem býr í því, hverfi fyrir hverfi frekar en í heild sinni. Enda hefur Ísland verið nefnt einn af hamingjusamustu stöðum jarðar. Þess vegna viljum við vita hvar allir hamingjusamir Reykvíkingar búa og hvað sameinar umhverfi þeirra.
Hamingjustöðvar
Eru einhverjir „hamingjustöðvar“ í Reykjavík og ef svo er, hvar eru þeir? Við munum greina svæði eða hverfi þar sem lífsánægja er meiri. Þetta verður gert með GIS kortlagningarverkfærum og verður kynnt í formi hitakorts.
Þátttakendur í verkefninu eru:
- Johanna Raudsepp Ph.D. nemi
- Dr. Áróra Árnadóttir
- Jukka Heinonen, prófessor
- Dr. Michal Czepkiewcs
- Dr. Kamyar Hasanzadeh